Büyüme-gelişme sorunları ve ergenlik dönemi
Çocukluktan yetişkinliğe uzanan süreç, insanoğlunun biyolojik ve psikososyal açıdan en hızlı değişim gösterdiği zaman dilimlerindendir. Büyüme ve gelişme, hayatın ilk evrelerinde özellikle belirgin olup, bedensel boyutlardan nörolojik ve sosyal işlevlere, duygusal dünyadan bilişsel becerilere kadar geniş bir yelpazede ilerler. Büyüme, esasen vücudun boy, kilo ve organ ölçümlerindeki artışı ifade ederken; gelişme, yetenek, davranış ve fonksiyonların olgunlaşmasını kapsar. Bu iki konsept, çocuk ve gençlerin sağlıklı büyümesinin saptanması ve takip edilmesi için pediatride kritik önem taşır. Büyüme eğrilerinin izlenmesi, potansiyel patolojik durumların erken teşhisi ve müdahalesi açısından hayatîdir. Ergenlik dönemi ise bu sürecin son aşamalarından biri olup, hormonal değişimler ve cinsel olgunlaşmayla bireyin beden ve zihin olarak yetişkinliğe geçişini temsil eder. Bu karmaşık dönemde gelişebilecek gecikmeler, hızlı büyüme devreleri, psikolojik çalkantılar veya sosyal adaptasyon zorlukları çok boyutlu bir yaklaşıma ihtiyaç duyar. Bu makalede büyüme ve gelişme kavramları, çocukluk ve ergenlikte karşılaşılan büyüme-gelişme sorunları, ergenliğin fizyolojik temelleri, olası bozukluklar ve yönetim stratejileri akademik çerçevede tartışılacaktır.
Büyüme ve gelişme kavramlarının tanımı
Büyüme, canlı organizmanın hacim ve kütlece artmasıdır. İnsan gelişiminde büyüme, doğumdan itibaren boy, kilo, baş çevresi ve diğer antropometrik ölçümlerin düzenli artışıyla somutlaşır. Yeni doğan bir bebek ortalama 3-3.5 kg ağırlığında olup, ilk 6 ayda hızla kilo alır, bir yaşına gelmeden ağırlığı yaklaşık üç katına çıkar. Aynı hız boy artışında da gözlemlenir, ilk yılda ortalama 25 cm uzama kaydedilebilir. Dönemsel olarak bakıldığında, büyüme 0-2 yaş arasında son derece hızlı seyreder, 2 yaşından ergenlik dönemine kadar daha istikrarlı ve yavaş bir çizgide ilerler, ergenlikte ikinci büyük hızlanma evresi (growth spurt) görülür. Büyüme oranları, genetik faktörler, beslenme, hormonal denge, sosyoekonomik koşullar ve kronik hastalıklar gibi birçok etkene bağlıdır.
Gelişme ise fizyolojik ve psikolojik fonksiyonların olgunlaşmasıdır. Motor beceriler (oturma, emekleme, yürüme, ince motor kabiliyetler), dil kazanımı, sosyal-duygusal olgunlaşma, bilişsel yetenekler (algılama, problem çözme), kişilik ve kimlik oluşumu gibi alanlar gelişme şemsiyesi altındadır. Gelişme basamakları, ortalama yaş dilimlerine göre beklenen becerilerle tanımlanır. Örneğin, 2 yaşında iki kelimelik cümle kurabilme, 3 yaşında basit tuvalet kontrolü vb. Bu süreçte genetik alt yapı, beyin gelişimi, uyarıcı çevre ve kültürel faktörler etkileşim içindedir. Erken çocukluk döneminde özellikle yeterli besin, sağlıklı bakım, anne-çocuk etkileşimi, bilişsel rangli çevresel uyarılar gibi faktörler önem taşır.
Büyüme ve gelişme birbirinden farklı kavramlar olsa da birbirini tamamlar. Düzgün fizyolojik büyüme genellikle sağlıklı bir gelişmenin işaretidir. Fakat normal büyüse bile nörolojik veya sosyal-duygusal açıdan geciken çocuklar da olabilir. Tersi de mümkündür: Boyu ve kilosu akranlarına yakın olsa da gelişimde belirgin sapmalar gözlemlenebilir. Pediatri, her kontrolde hem fiziksel ölçümler hem de gelişimsel kilometre taşlarını eşzamanlı değerlendirir, gerektiğinde erken müdahale stratejileri devreye girer.
Büyüme eğrileri, percentile tabloları ve izlem
Büyüme sürecinin takibinde, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) veya ulusal referansları temel alan büyüme eğrileri kullanılır. Bu eğrilerde boy, kilo ve baş çevresi gibi ölçümler çocuğun yaş ve cinsiyeti için özel hazırlanan grafiklere yerleştirilerek percentile (%’lik dilim) değeri bulunur. Örneğin 50. persentil, o yaştaki normal popülasyonun ortalaması anlamına gelir. 3.-97. persentil aralığı normal sınırlarda kabul edilir. Takip esnasında çocuğun her kontrolde aynı büyüme eğrisi üzerinde benzer persentillerde ilerlemesi beklenir. Dramatik bir düşüş veya yükseliş, gelişimde aksaklık göstergesi olabilir.
Büyüme geriliği (failure to thrive) tanısında, çocuğun persentillerde gerilemesi veya yaşıtlarına göre belirgin düşük değere inmesi (örneğin 3. persentil altı) dikkat çekicidir. Nedeni yetersiz besin alımı, kronik hastalıklar, metabolik bozukluklar, psikososyal sorunlar ve benzeri çok çeşitli olabilir. Ayrıca hızlı büyüme patlamaları veya obezite eğilimleri de izlenir. Klinik açıdan doktor, büyüme eğrilerini analiz ederek çocuğun yaşıtlarına kıyasla normal seyredip seyretmediğini ve iç veya dış patolojik etkenlerin mevcut olup olmadığını yorumlar.
Doğumda düşük kilo, prematürite, anne karnında büyüme geriliği (IUGR) gibi faktörler çocukluk döneminde büyüme hızını etkileyebilir. “Catch-up growth” dediğimiz telafi büyümesi, erken dönemde beslenme ve çevresel koşullar uygunsa bu çocukların yaşıtlarına yaklaşmasını sağlar. Aksi halde kronik büyüme geriliği sürüp, hayat boyu süren kısa boy, zayıflık veya fizyolojik dengesizliklere neden olabilir.
Büyüme-geriliği ve hızlı büyüme patolojileri
Büyüme bozuklukları çok çeşitli klinik senaryoları içerir. En sık rastlanan senaryolar:
1. Yetersiz beslenme (malnütrisyon): Gelişmekte olan ülkelerde bebek ve çocukların enerjisi ve proteini yetersiz alması, malnütrisyona, büyüme hızında azalmaya, kas kaybına ve enfeksiyonlara dirençsizliğe neden olur. Erken tanı ve tedavi önemlidir.
2. Kronik hastalıklar: Kalp, böbrek, sindirim sistemi hastalıkları veya kronik enfeksiyonlar (tüberküloz vb.) çocuğun besin kullanma verimliliğini düşürür. Büyüme geriliği sık görülür.
3. Endokrin sorunlar: Hipotiroidi, büyüme hormonu eksikliği, Cushing sendromu, diyabetes mellitus gibi hormon bozuklukları büyümeyi yavaşlatabilir. Örneğin hipotiroidide iskelet olgunlaşması da geriler. GH eksikliği olan çocuklar tipik olarak orantılı vücut ölçülerine sahip ama akranlarından çok daha kısa kalırlar. Tedavide eksik hormon replasmanı, büyümeyi normale yaklaştırır.
4. Konjenital/genetik bozukluklar: Turner sendromu (kızlarda), Down sendromu, Williams sendromu, akondroplazi vb. gibi spesifik genetik durumlar büyüme ve iskelet gelişimini doğrudan etkiler.
5. Psikososyal büyüme geriliği: Ciddi duygusal ihmal, istismar veya aile içi sorunlar, çocuğun iştahsızlık, emosyonel stres nedeniyle büyüme hızının gerilemesine yol açabilir. Bu durum “non-organik” büyüme geriliği olarak da anılır.
Hızlı büyüme durumunda ise devlik (gigantizm) veya aşırı kilo alımı, insülin direnci ve metabolik sendrom riski ortaya çıkar. Genellikle obezite kaynaklı büyümede boy olarak değil, kilo artışında aşırılık görülür. Ender olarak büyüme hormonu fazlalığı (hipofiz tümörü kaynaklı) puberte öncesinde devlike neden olabilir.
Ergenlik dönemi: fizyolojik ve psikososyal değişim
Ergenlik, çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olarak 2-5 yıl süren hızlı büyüme ve cinsel olgunlaşma evresidir. Kızlarda ortalama 8-13, erkeklerde 9-14 yaş aralığında başlayabilir. Bu dönemde hipotalamus-hipofiz-gonad aksı aktive olur. Gonadoliberin (GnRH) salgısının artması, hipofizin LH ve FSH salgılamasını tetikler. Ovaryumlarda östrojen, testislerde testosteron üretimi artar. Ergenlik belirti ve aşamaları, cinsiyet hormonlarının vücut dokularına etki etmesiyle belirginleşir.
Kızlarda genelde ilk gözlenen işaret telarş (meme tomurcuklanması), ardından pubarş (pubik tüylenme) ve akabinde aksiller tüylenme ve menarş (ilk adet). Menarş ortalama 2 yıl telarştan sonra meydana gelir, 12-13 yaş civarındadır. Erkeklerde ise testis hacminin büyümesi (>=4 ml hacim) pubertenin ilk somut bulgusudur. Ardından pubik kıllanma, penisin ve skrotumun büyümesi, ses kalınlaşması ve kas kütlesinde artış görülür. Erkeklerde “growth spurt” kızlara göre biraz daha geç başlar, ancak daha uzun sürer.
Ergenlikte büyüme hızı (peak height velocity) özellikle 1-2 sene içinde dramatik artış sergiler. Kızlarda boy büyümesi menarştan sonra yavaşlar. Erkeklerde büyüme, testis hacminin artmasından 2-3 yıl sonra pik yapar. Bu süreçte hormonal denge, beslenme durumu ve genetik faktörler boy uzunluğunun nihai noktasını belirler. Aynı zamanda bu dönemde duygusal ve sosyal gelişim hız kazanır, kimlik arayışı, akran ilişkilerinin önem kazanması, riskli davranış eğilimleri, aileyle çatışmalar gibi “ergen psikolojisi” tipik belirtileri açığa çıkar.
Ergenlik bozuklukları: erken ve geç ergenlik
Puberte normalden daha erken veya daha geç yaşta başlayabilir. Erken ergenlik (precocious puberty), kızlarda 8 yaşından önce, erkeklerde 9 yaşından önce sekonder cinsel karakterlerin belirlenmesi olarak tanımlanır. Bu durum santral kaynaklı (hipotalamus-hipofiz aksının erken aktivasyonu) veya periferik kaynaklı (gonadal veya adrenal hormon fazlalığı, bazı tümörler) olabilir. Erken ergenlik, çocuğun sosyal ve psikolojik uyumunu zorlaştırır; ayrıca büyüme plaklarının erken kapanması nedeniyle boy kısalığı riski doğar. Tedavide GnRH analogları kullanılarak ergenlik süreci yavaşlatılabilir.
Geç ergenlik (delayed puberty), kızlarda 13 yaşına kadar meme tomurcuklanmasının, erkeklerde 14 yaşına kadar testis büyümesinin başlamaması demektir. Nedenler arasında kalıtsal gecikme, kronik hastalıklar, malnütrisyon, hipofiz-gonad bozuklukları, testis veya over yetmezliği bulunur. Hastanın bir an önce incelenmesi, altta yatan endokrin veya sistemik patolojinin aydınlatılması gerekir. Kızlarda Turner sendromu, erkeklerde Klinefelter sendromu gibi genetik bozukluklar puberteyi geciktirebilir. Tedavi yaklaşımında eksik hormon replasmanı (östrojen veya testosteron) gerekebilir.
Ergenlikte büyüme piki ve beslenme ihtiyaçları
Ergenlikteki hızlı büyüme atakları, yüksek kalori, protein, vitamin ve mineral ihtiyacı doğurur. Özellikle protein, demir, kalsiyum ve D vitamini önemlidir. Kemik kütlesinin büyük kısmı ergenlikte kazanılır, bu nedenle kalsiyum, fosfor ve D vitamini alımına dikkat etmek gerekir. Kızların adetle birlikte demir kaybı yaşaması ve büyüme hızı, demir eksikliği anemisi riskini yükseltir. Dengeli beslenme, kilo kontrolü ve fiziksel aktivite hem büyümeyi destekler hem de obezite, insülin direnci, diyabet gibi riskleri azaltır. Bu dönemde sağlıksız diyetler, aşırı abur cubur, fast-food tüketimi veya yeme bozuklukları (anoreksiya nervoza, bulimiya) da görülebilir. Bu yüzden ergen beslenmesinde aile rehberliği, okul ve sağlık profesyonellerinin eğitimleri büyük önem taşır.
Psikososyal boyut ve risk davranışları
Ergenlik, aynı zamanda kimlik arayışı, bağımsızlık isteği, duygusal dalgalanmalar ve akran ilişkilerinin yoğunlaştığı bir süreçtir. Bu dönemde vücuttaki hormonal değişiklikler ve gelişen cinsel kimlik, bedensel imajı kritik hale getirir. Bazı ergenler büyüme piki sırasında ani boy atma, kilo artışı veya sivilce gibi cilt sorunları nedeniyle özgüven zorlukları yaşayabilir. Akran baskısı, sosyal medya etkileri, popüler kültür dayatmaları gencin beden algısını negatif etkileyebilir. Bu durum depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları, riskli cinsel davranışlar ve hatta madde kullanımını tetikleyebilir. Sağlıklı ergenlik geçirebilmek için aile, okul ve toplumun desteği gerekir.
Duygusal gelişimin dengeli olması, büyüme ve gelişme süreçleriyle yakından bağlantılıdır. Örneğin, bedensel olgunlaşması çok erken olan bir çocuk, psikolojik ve sosyal açıdan henüz hazır olmadığından uyum güçlüğü çeker. Tersi durumda, yaşıtları arasında geciken bedensel gelişim, ergenin akran zorbalığı veya alay konusu olması gibi sorunlara yol açar. Bu aşamada okul rehberlik servisleri, ergen psikiyatristleri, aile danışmanları devreye girerek çocuğu destekleyebilir, gerekli yönlendirmeleri yapabilir.
Fiziksel aktivite ve ergen sağlığı
Ergenlikte düzenli egzersiz hem fizyolojik büyümeyi destekler hem de kardiorespiratuvar dayanıklılığı, kas-iskelet sisteminin gücünü artırır. Ayrıca kiloyu kontrol altında tutarak obezite, insülin direnci ve metabolik hastalık risklerini düşürür. Aktivite ayrıca ruh sağlığını olumlu etkiler, stres yönetiminde faydalı bir araç olur. Spor veya fiziksel etkinlikler, ergenin özgüvenini geliştirdiği, sosyal beceriler kazandığı, ekip çalışması mantığını öğrendiği ortamlardır. Ancak yanlış veya aşırı yüklenme, sakatlık risklerini de beraberinde getirir. Gelişme çağındaki kemik ve eklemlerin hasar almaması için profesyonel antrenman, dengeli beslenme ve uygun dinlenme süreleri önerilir. Yoğun spor yapan gençlerin yeterli protein, kalsiyum, vitamin alması ve sakatlık önleyici tedbirler alması büyük önem taşır.
Büyüme ve ergenlikte tıbbi değerlendirme
Pediatristler veya çocuk endokrinologları, büyüme gelişme tablosunu standart kontrollerde ayrıntılı şekilde değerlendirir. Her muayenede boy, kilo, vücut kitle indeksi, pubertal gelişim aşaması (Tanner evreleri) kaydedilir, gerekirse kemik yaşı (el-bilek grafisi) analiz edilir. Normalden sapma (çok hızlı veya yavaş büyüme, erken veya geç ergenlik) tespit edildiğinde hormon testleri (GH, IGF-1, FSH, LH, östrojen/testosteron, tiroit hormonları vb.) devreye girer. Kızlarda menarş yaşı, adet düzeni, erkeklerde testis hacmi ve ek semptomlar irdelenir. Kronik hastalıklar, beslenme yetersizliği veya genetik sendromlarla ilgili şüpheler varsa ilgili tetkikler yapılır.
Ergenlik bozukluklarının yönetiminde, örneğin erken ergenlik saptanırsa GnRH analoglarıyla pubertal ilerlemeyi yavaşlatma protokolü uygulanabilir. Geç ergenlikte altta yatan sebep yoksa “constitutional delay” (yapısal gecikme) tanısı konabilir ve destek tedaviler veya hormon desteği verilebilir. Tüm bu müdahaleler, çocuğun sağlıklı bir gelişim ve uygun boy potansiyeline ulaşmasını amaçlar. Bazı durumlarda psikolojik danışmanlık da eklenir.
İnterdisipliner yaklaşım ve aile eğitimi
Büyüme ve gelişme sorunlarının tanı ve tedavisi, tek bir hekimin çabasıyla sınırlı kalamaz. Aile hekimi, pediatrist, çocuk endokrinoloğu, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog, çocuk gelişim uzmanı gibi profesyonellerin iş birliğiyle multidisipliner bir yaklaşım sağlanır. Örneğin, GH eksikliği tanısında çocuk endokrinologu ilaç tedavisi planlarken, diyetisyen protein ve kalori dengesini belirler, psikolog çocuğun öz güvenini destekler, aile hekimi uzun dönem izleminde birincil basamak desteği sunar.
Ailenin rolü, çocuğun gelişim sürecinde belirleyicidir. Ebeveynler, büyüme hızına dair kaygı veya eksikliği fark eden ilk kişi olabilir. Erken dönemde beslenme, uyku, fiziksel aktivite ve sosyal etkileşim gibi konularda çocuğun ihtiyaçlarına yanıt vermek, büyüme geriliği veya obeziteyi önleyebilir. Özellikle ergenlikte ebeveyn-ergen arasındaki iletişim ve desteğin kalitesi, genç bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığını olumlu yönde etkiler. Aile eğitimi, sağlıklı beslenme alışkanlıkları, doğru egzersiz rutini, zararlı alışkanlıklardan kaçınma (sigara, alkol, uyuşturucu), olumlu beden imajı kazandırma gibi hususları kapsamalıdır.
Büyüme-gelişme bozuklukları ve ileri teknolojik gelişmeler
Tıp teknolojileri ve genetik çalışmalar, birçok büyüme bozukluğunun tanı ve tedavisinde yeni ufuklar açmaktadır. Örneğin genetik testler, belirli sendromların erken teşhisini kolaylaştırır. Kemik rezorpsiyonunu ve formasyonunu gösteren biomarkerlar, büyüme hormonu sekresyon paternlerini gerçek zamanlı izleyebilen farmakodinamik analizler gibi araştırmalar devam etmektedir. Obeziteye bağlı büyüme bozukluklarında metabolik cerrahi, endoskopik mide balonu veya akıllı sensörlerle kontrollü beslenme gibi yöntemler ergen popülasyonda denenmektedir. Fizyoterapi ve ergoterapi alanında robotik destekli egzersiz ve sanal gerçeklik platformları, nörogelişimsel rehabilitasyona katkı sunmaktadır.
Erken ergenlik tedavisinde uzun etkili GnRH analog formülasyonları veya moleküler düzeydeki hedeflere (ör. KISSpeptin yolakları, GPR54 reseptörü vb.) yönelik araştırmalar sürmektedir. Diğer yandan büyüme hormonu eksikliğinde gelişmiş GH analogları ve IGF-1 tedavileri, eskiye kıyasla daha fizyolojik ve yan etkisi düşük protokoller sunmaktadır. Bu gelişmeler, pediatrik endokrinolojide daha net tanımlanmış patofizyolojik mekanizmalara odaklı tedavi stratejilerine yol açar.
Beslenme, toplum sağlığı ve koruyucu hekimlik
Büyüme ve gelişme sorunlarının önemli bir kısmı, geniş anlamda sosyoekonomik, kültürel ve çevresel etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Beslenme yetersizliği, düşük gelir düzeyli bölgelerde kronik hale gelebilir. Diğer yanda besin bolluğu olan toplumlardaysa yüksek kalorili, düşük besin değeri olan beslenme çocukluk obezitesini tetikler. Gıda güvenliği, temiz su, aşılar, düzenli tıbbi kontroller, çocukların erken yaşlardan itibaren dengeli beslenmesi koruyucu hekimlik uygulamalarının merkezinde yer alır.
Gelişim sürecinde, özellikle beyin gelişiminin büyük kısmı ilk 2-3 yılda tamamlanır, bu dönem eksik beslenme veya kronik hastalıkların beyin yapısı ve zekâ potansiyeli üzerindeki etkisi uzun vadelidir. Ergenlikteki sorunlar (obezite, yeme bozuklukları, erken cinsellik) de büyüme döngüsünü alt üst edebilir. Dolayısıyla anne karnından başlayan, ergenliğe ve hatta genç yetişkinliğe dek uzanan koruyucu yaklaşımlar toplum sağlığı için vazgeçilmezdir. Okullarda beslenme eğitimi, spor faaliyetlerinin desteklenmesi, kahvaltı programları, aile danışmanlığı gibi programlar, büyüme-gelişme bozukluklarının sıklığını düşürmeye katkıda bulunur.
Erken tanı, bütüncül tedavi ve destekleyici yaklaşımlar
Büyüme ve gelişme sorunları, çocukluk ve ergenlik döneminde hayati öneme sahip olup, uzun vadede erişkin sağlık profilini de şekillendirir. Dolayısıyla pediatristler, aile hekimleri, hemşireler, öğretmenler, psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları aynı ekosistemde çalışarak sorunları erkenden saptayabilir. Örneğin bir çocuğun okulda uyum problemleri, sosyal çekilmesi, akademik geriliği, aynı zamanda büyüme eğrisinde duraklama, yetersiz kilo alımı gibi belirtiler eş zamanlı görülebilir. Bu kapsamlı tablo, aile-çocuk görüşmeleri, diyet değerlendirmesi, laboratuvar testleri, gerekirse endokrinoloji konsültasyonu ile çözülür.
Tedavide hedef, fiziksel büyümeyi yakalamak, nörogelişimsel basamakları desteklemek, çocuğun özgüveni ve sosyal becerilerini güçlendirmektir. Hormonal eksikliklerde replasman tedavisi, beslenme bozukluklarında özel diyet programları, rehabilitasyon (fizik tedavi, psikolojik destek) temel araçlardır. Ebeveyn ve çocuk eğitimi, bu tedavilerin sürekliliği ve başarılı sonuçlar açısından belirleyicidir. Özellikle ergenlik döneminde gençleri tedaviye motive etmek, bağımsızlık arayışı veya isyankâr tutumlarla yüzleşmek gerekebilir. Uzman-ebeveyn-ergen arasındaki açık iletişim, tedavi uyumunu artırır.
Son değerlendirmeler ve bütüncül yaklaşımın önemi
Sonuç olarak, büyüme-gelişme sorunları ve ergenlik dönemi, çocuk ve genç sağlığında önemli, çok boyutlu konulardır. Biyolojik büyümenin duraklaması, hormon eksiklikleri veya aşırı hormon etkisi, beslenme yetersizliği ya da fazlalığı, kronik hastalıklar, genetik sendromlar, ergenlik başlangıcının çok erken veya geç olması gibi durumlar, pediatrik ve ergen hekimliği uygulamalarında sık karşılaşılan tabloyu oluşturur. Erken tanı, düzenli büyüme izlem ve gerekli müdahaleler, çocuğun yetişkinlikte potansiyel boy, sağlık ve psikososyal başarısını doğrudan etkiler.
Özellikle ergenlik, fiziksel büyüme hızında son büyük atılımın yaşandığı, cinsel olgunluğun ve kimlik gelişiminin tamamlandığı karmaşık bir süreçtir. Bu dönemde hormonal denge, vücudun yeniden şekillenmesiyle birlikte zihinsel ve duygusal değişikliklerle de iç içe geçmiş haldedir. Bu nedenle ergenlik dönemi, genç bireyin sağlıklı kimlik ve beden imajı kazanmasında kritik bir eşiktir. Aile, eğitim kurumları, sağlık personeli ve sosyal çevre destek vererek genci geleceğe hazırlayabilir, yanlış alışkanlıkların, yeme bozukluklarının, cinsel ve madde kullanım risklerinin önüne geçebilir.
Günümüzde çocuk sağlığı alanında gelişen teknoloji, moleküler genetik testler, beslenme bilimindeki ilerlemeler, endokrinoloji ve pediatri alanında tanı ve tedaviyi güçlendirir. Ebeveynlerin bilinçli olması, çocukların da katılımıyla yapılan sağlık takipleri, olası büyüme ve ergenlik bozukluklarını erkenden yakalamaya yardımcı olur. Önleyici sağlık hizmetleri (gelişim taramaları, okul sağlığı programları) ve multidisipliner tedavi yaklaşımları, bu süreçte yaşanabilecek sorunları en aza indirir. Bireyin doğumdan ergenliğe kadar elde ettiği sağlıklı büyüme çizgisi, yaşam boyu refah ve potansiyelinin temelini atar. Dolayısıyla büyüme-gelişme bozuklukları ve ergenlik yönetimi, çocuk sağlığı politikalarının ve klinik pratiğin ana hedefleri arasında kalmaya devam etmektedir.
