Erektil disfonksiyon ve cinsel sağlık​

Erkek üreme sağlığı ve üroloji alanında erektil disfonksiyon (ED), erkeklerde cinsel işlev bozukluklarının en sık görülen formlarından biridir. ED, yeterli cinsel aktiviteyi sürdürebilecek derecede ereksiyon elde edememe veya elde edilen ereksiyonu devam ettirememe durumu şeklinde tanımlanır. Bu bozukluğun nedenleri organik, psikojenik veya her ikisinin bir kombinasyonu olarak sınıflandırılabilir. Son yıllarda ED, kardiyovasküler ve metabolik rahatsızlıkların önemli bir göstergesi olarak da ele alınır. Dolayısıyla erektil disfonksiyon, sadece cinsel işlev açısından değil, erkek sağlığının bütüncül değerlendirmesi açısından da dikkat çeker. Bu makalede ereksiyon fizyolojisi, patofizyolojik mekanizmalar, risk faktörleri, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri ve cinsel sağlıktaki diğer boyutlar ayrıntılı biçimde incelenmektedir. Erektil disfonksiyon, erkeklerde özgüven, partner ilişkisi ve yaşam kalitesi üzerinde derin etkilere sahiptir. Yönetimi, multidisipliner bir anlayışla üroloji, endokrinoloji, psikiyatri, kardiyoloji gibi farklı uzmanlık alanlarının iş birliğini gerektirir. Modern tıbbın sağladığı farmakolojik ve cerrahi yaklaşımların yanı sıra yaşam tarzı değişiklikleri ve psikoseksüel destek de ED tedavisinde temel bileşenler olarak önem kazanır.

Erektil fizyoloji ve ereksiyonun anatomik temelleri​

Normal bir ereksiyon, karmaşık bir nörovasküler ve psikolojik sürecin sonucudur. Beyin ve periferik sinir sisteminin birlikte çalışmasıyla penisin erektil dokularında kan akışı artışı sağlanır. Ereksiyonu yöneten temel yapılar şunlardır:
1. Penis anatomisi: Penis, üç silindirik yapı içerir: İki adet korpora kavernoza ve bir adet korpus spongiozum. Korpora kavernozalar ereksiyonun ana işlevsel bölümünü üstlenir. Korpora kavernozanın içinde trabeküler kaslar, sinüzoid boşluklar ve endotelle kaplı boşluk sistemi bulunur. Korpus spongiozum ise üretrayı sarar ve glans penisle sonlanır.
2. Kan dolaşımı: Penis, iç pudendal arterin dalları olan dorsal ve derin penis arterleri tarafından beslenir. Ereksiyonda esas rol oynayan arter, a. profunda penis olarak da bilinen derin penis arteridir. Bu arter, korpora kavernozayı besleyerek sinüzoid boşluklara kan taşır. Venöz dönüş ise subtunikal venler aracılığıyla gerçekleşir. Normal sirkülasyonda penise giren ve çıkan kan dengedeyken, cinsel uyarı anında vasodilatasyon artar, venöz dönüş kısıtlanır, böylece sinüzoid boşluklar kanla dolar ve ereksiyon oluşur.
3. Sinirsel mekanizmalar: Erektil fizyoloji iki temel sinir yolak üzerinden kontrol edilir. Parasempatik sistem (S2-S4 sakral pleksusundan çıkan nervi erigentes), korpora kavernozadaki düz kasları gevşeterek penise kan akımını artırır. Bu mekanizma esasen nitrik oksit (NO) salınımıyla ilişkilidir. NO, guanilat siklaz enzimini aktive ederek cGMP üretimini arttırır, bu da düz kas gevşemesine ve kanla dolmaya yol açar. Sempatik lifler (T11-L2 segmentlerinden), özellikle ejakülasyon ve detumesans (ereksiyonun çözülmesi) süreçlerinde etkilidir. Ayrıca cinsel uyarıda beyin kortikal merkezleri (libido, duygusal uyaranlar), hipotalamus ve beyin sapıyla birlikte çalışarak ereksiyonu başlatan veya engelleyen sinyalleri modüle eder.
4. Hormonal etkiler: Testosteron, erkek cinsel fonksiyonu için kritik bir hormondur. Ereksiyon mekanizmasında doğrudan veya dolaylı rol oynar. Düşük testosteron düzeyleri (hipogonadizm) libidoyu düşürebilir, ereksiyon kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ancak testosteron seviyesi normal sınırlar içinde tutulduğunda, tek başına eksikliği erektil disfonksiyonun tek sebebi değildir. Aşırı prolaktin, tiroit hormon bozuklukları veya anormal östrojen seviyeleri de ereksiyon mekanizmasını bozabilir.

Sağlıklı bir ereksiyon, bu anatomik, sinirsel ve hormonal öğelerin koordine olmuş işleyişi sayesinde gerçekleşir. Uyarı anında beyin ve omurilik yoluyla parasempatik sinir çıkışı artar, NO salınarak penisin düz kaslarında gevşeme sağlanır, arteriyoller genişler, kan akışı yükselir ve subtunikal venler baskılanarak venöz drenaj kısıtlanır. Kan sinüzoidlerde hapsedilir ve penis sertleşir.

Erektil disfonksiyonun patofizyolojisi ve etkenleri​

Erektil disfonksiyon, penisin yeterli sertliği elde edememesi veya sürdürememesi halinde tanımlanır. Temel olarak üç ana kategoriye ayrılabilir: Organik, psikojenik ve karışık (mix) tip. Organik ED, daha çok fiziksel veya yapısal sorunlarla bağlantılıdır. Psikojenik ED, zihinsel ve emosyonel faktörlerin ön planda olduğu durumları belirtir. Ancak çoğu vakada karışık bir etyoloji mevcuttur. Örneğin hipertansiyon, diyabet veya ateroskleroz gibi fiziksel bir alt yapıyla ortaya çıkan ereksiyon sorunu, bireyin performans kaygısı ve partner ilişkilerinin etkisiyle psikojenik komponent de kazanır.
1. Damar kaynaklı faktörler (vaskülojik): Penis damarlarındaki aterosklerotik değişiklikler, endotel disfonksiyonu, kan akışında azalma ED’nin en yaygın organik sebebini oluşturur. Özellikle hipertansiyon, koroner arter hastalığı, dislipidemi, sigara kullanımı penil arterlerde stenoz veya endotel hasarı oluşturarak yeterli ereksiyon oluşumunu engeller. Venöz yetersizlik (venooklüzif mekanizmanın bozulması) de erken detumesansla sonuçlanabilir.
2. Nörojenik faktörler: Omurilik yaralanmaları, multiple skleroz, diyabetik nöropati, periferik nöropatiler, pelvik cerrahi (prostatektomi, rektum cerrahisi vb.) gibi durumlar penise giden sinir iletimini bozarak ED oluşturabilir. Sinir hasarı, penisin NO salınımı mekanizmasını engeller veya afferent-duyusal iletimi kesintiye uğratır.
3. Hormonal dengesizlikler: Düşük testosteron (hipogonadizm), aşırı prolaktin, tiroit bozuklukları erektil işlevde aksaklıklara yol açabilir. Özellikle düşük testosteron, libidoda azalma, yetersiz ereksiyon ve enerji kaybı gibi belirtilere sebebiyet verir. Kandaki hormon düzeylerini ölçmek tanıda yardımcıdır.
4. İlaçlar ve maddeler: Antihipertansif ilaçlar (beta-blokörler, diüretikler), antidepresanlar (özellikle SSRI, TCA), antihistaminikler, antipsikotikler, opioidler, sigara ve alkol kullanımı ED riskini artırabilir. Bu ajanlar, kan basıncında ve sinir iletiminde veya cinsel uyarıda negatif etki doğurabilir.
5. Psikojenik nedenler: Stres, kaygı, performans anksiyetesi, depresyon, çift sorunları, cinsel travmalar ED’nin psikolojik kökenli boyutlarını oluşturur. Böyle vakalarda sabah ereksiyonları veya mastürbasyon sırasında ereksiyonun normal olması tipik olabilir. Tedavi, psikoterapi ve çift danışmanlığını içerebilir.
6. Sistemik hastalıklar ve yaşam tarzı: Metabolik sendrom, obesite, sedanter yaşam, diyabet gibi kronik bozukluklar ED gelişimini kolaylaştırır. Diyabetik ED, özellikle mikrovasküler hasar, nöropati ve endotel bozukluğundan kaynaklanır. Erektil disfonksiyon bazen kardiyovasküler hastalıkların erken habercisi olarak değerlendirilir. Bu nedenle ED tanısı konan erkeklerde kardiak muayene ve risk değerlendirmesi yapılması önerilir.

Bu faktörlerin bir araya geldiği tablolar, ED oluşumunu hızlandırır. Hastanın ayrıntılı hikâyesi, fiziki muayenesi ve laboratuvar testleri ile ED’nin ana etkenleri belirlenir; böylece uygun tedavi seçeneği planlanır.

Klinik tanı ve değerlendirme yöntemleri​

Hastaların en önemli yakınması sertleşmeme veya sertleşme süresinin kısalmasıdır. Doktor, öncelikle semptomun hangi koşullarda ortaya çıktığını, ne kadar süredir var olduğunu, cinsel istek (libido), sabah ereksiyonları, mastürbasyonla elde edilen ereksiyon durumu gibi ayrıntıları sorgular. Kapsamlı bir tıbbi ve seksüel öykü, ED’nin psikojenik mi organik mi olduğunu ayırt etmede yardımcı ipuçları sunar.
1. Fiziksel muayene: Genital muayenede penis ve testis anatomisi, ikincil cinsel karakterler, skrotal muayene değerlendirilir. Peniste plaklar (Peyronie hastalığı) veya anatomik bozukluklar saptanabilir. Tansiyon ölçümü, nabız alınması, vücut kitle indeksi gibi parametreler organik risk faktörlerini gösterir.
2. Laboratuvar testleri: Açlık kan şekeri veya HbA1c, dislipidemi profili (LDL, HDL, trigliserit), total testosteron ve gerekirse serbest testosteron, LH, FSH, prolaktin gibi hormonal testler ED nedenine ışık tutar. Anormal değerler varsa endokrinolojik ek değerlendirmeler yapılır.
3. Gece penil tumescence testleri: Normalde erkekler uyku sırasında REM fazında spontan ereksiyonlar yaşar. Rigiscan veya basit bant yöntemi ile bu gece ereksiyonları kaydedilir. Gece ereksiyonları yeterli ise organik ED ihtimali düşüp psikojenik nedenler artar. Tümden bir test olarak Rigiscan, ED tanısında çok kullanılmasa da farklı vakalar için bilgi sunabilir.
4. Doppler ultrason ve hemodinamik testler: Penis doppler ultrasonu, penil damarların kan akışını ve venöz kaçak varlığını gösterir. Farmakolojik testte penise vazodilatör (papaverin, prostaglandin E1 vb.) enjekte edilerek ereksiyon gözlenir, renkli doppler ile sistolik akım, end-diyastolik akım ve direnç indeksleri analiz edilir. Damar kaynaklı ED şüphesinde bu yöntem önemlidir.
5. Kardiyolojik değerlendirme: Erektil disfonksiyon, sıklıkla subklinik veya belirgin kardiyovasküler hastalıkla ilişkili olabilir. Orta yaş üzeri erkeklerde ED, koroner arter hastalığının erken bir habercisi sayılabilir. Bu nedenle EKG, efor testi, ekokardiyografi gibi tetkiklerle kalp fonksiyonları kontrol edilir.

Bunların yanı sıra, hastanın cinsel öyküsünde partner ilişkileri, psikiyatrik durum, yaşam tarzı, ilaç kullanımı, travma öyküleri, önceki cerrahiler vb. sorgulaması tamamlanarak tanı konur. ED’nin derecelendirilmesi için IIEF (International Index of Erectile Function) gibi anket formları da kullanılabilir.

Tedavi yaklaşımı ve yaşam tarzı düzenlemeleri​

Erektil disfonksiyonun tedavisi, etiyolojik faktörlere göre düzenlenir. Pek çok hastada ilk basamak yaklaşımlar, yaşam tarzı değişiklikleri ve farmakolojik ajanların kullanımını kapsar. Bazı özel vakalarda cerrahi tedaviler gerekebilir.
1. Yaşam tarzı değişiklikleri:
• Kilo verme: Obez erkeklerde kilo kaybı insülin direncini azaltır, testosteron düzeyini kısmen iyileştirir, endotel fonksiyonunu güçlendirir.
• Düzenli egzersiz: Orta düzey aerobik veya direnç egzersizleri, kardiyovasküler sistemi destekler, kan akışını artırır, metabolik sendromu önler.
• Diyet düzenlemesi: Akdeniz diyetine benzer, sebze-meyve, tam tahıllar, doymamış yağlar, balık gibi besinleri içeren bir diyet mikro-dolaşım ve endotel fonksiyonunu geliştirir.
• Sigara ve alkol kısıtlaması: Sigara, penil damarları daraltarak ED oluşumunu hızlandırır. Aşırı alkol tüketimi de hormon dengesini ve sinir sistemini etkiler. Bunlardan kaçınmak, ereksiyon kalitesini artırabilir.
• Stres ve psikolojik destek: Kaygı, depresyon, performans anksiyetesi ED’ye zemin hazırlayabilir. Psikoterapi, çift danışmanlığı, gevşeme teknikleri bu unsurları hafifletir.
2. Farmakolojik tedaviler:
• PDE5 inhibitörleri: Sildenafil, tadalafil, vardenafil gibi ajanlar, korpora kavernozadaki cGMP yıkımını engelleyerek NO etkisini artırır. Sonuçta düz kas gevşemesi, kan dolumu kolaylaşır. PDE5 inhibitörleri oral alınır, cinsel uyarı varlığında ereksiyonu kolaylaştırır. Baş ağrısı, flushing, görme değişiklikleri, nazal konjesyon gibi yan etkileri olabilir. Nitrat kullanan hastalarda kontrendikedir.
• Hormonal destek: Testosteron eksikliği belirlenirse (örneğin total testosteron <300 ng/dL), hormon replasman tedavisiyle androjen düzeyleri hedef aralığa çıkarılır. Bu, ED ile birlikte düşük libido, yorgunluk gibi semptomları düzeltmeye katkı sağlar.
• İntrakavernozal enjeksiyonlar: Papaverin, fentolamin veya prostaglandin E1 (alprostadil) gibi vazodilatatör ajanlar, hastanın penisine ince bir iğneyle enjekte edilir, lokal düzeyde güçlü ereksiyon oluşur. Peyronie hastalığı veya PDE5 inhibitorlerini tolere edemeyen hastalarda seçenek olabilir. Ancak enjeksiyon ağrı, priapizm (uzamış ereksiyon), fibrozis gibi riskler barındırır.
• Transüretral alprostadil: Mini aplikatör yardımıyla üretradan alprostadil uygulanarak penise emilimi sağlanır. Enjeksiyona göre ağrısızdır fakat etkinliği daha düşüktür.
3. Psikoterapi ve cinsel danışmanlık:
• Özellikle psikojenik ED vakalarında veya organik+psikojenik karma tablolarda cinsel terapi, bilişsel davranışçı terapi, çift terapisi gibi yöntemler cinsel başarısızlık korkusunu azaltarak performansı iyileştirebilir. Uzman bir terapist gözetiminde kaygı kaynaklarını keşfetmek, yanlış inanç ve beklentileri düzeltmek, iletişim sorunlarını gidermek hastaların cinsel özgüvenini yeniden oluşturmasına yardımcı olur.
4. Cerrahi yöntemler:
• Penil protez implantasyonu: Ağızdan ilaç, enjeksiyon veya vakum cihazı gibi yöntemlere yanıtsız, ağır organik ED vakalarında penil protez ameliyatı kalıcı çözüm sunar. Şişirilebilir protezler veya yarı-rijit protezler, penise yerleştirilerek ereksiyon benzeri sertliği manual olarak ya da pompa mekanizmasıyla sağlar. Her ne kadar invaziv bir çözüm olsa da memnuniyet oranı yüksektir, PDE5 inhibitörlerinden fayda görmeyen hastalar için son çaredir.
• Penil revaskülarizasyon veya ven ligasyonu: Damar kaynaklı spesifik lezyonlar varsa, penil arter bypass veya venöz sızıntı giderici cerrahiler nadir olarak uygulanır. Cerrahi başarı şansı anatomik koşullara bağlıdır ve uzun dönem sonuçları protez kadar iyi olmayabilir.
5. Destekleyici yöntemler:
• Vakum ereksiyon cihazları, penise negatif basınç uygulayarak kanın dolmasına yol açar, ardından tabana yerleştirilen bir halka venöz dönüşü engeller. İlaç kullanamayan, PDE5 inhibitörlerine dirençli veya geçici çözüm arayan hastalarda faydalıdır. Ancak konfor sınırlıdır, halkanın 30 dakikadan fazla kalmaması gerekir.

Tedavi yaklaşımı, genellikle yukarıdaki seçeneklerin aşamalı kullanımını içerir. Hafif ve orta dereceli vakalarda PDE5 inhibitörleri ve yaşam tarzı değişikliği, ileri vakalarda enjeksiyon veya protez cerrahisi gündeme gelebilir. ED tedavi planı, aynı zamanda altta yatan nedenlerin (örneğin diabetik kontrol, hipogonadizm, psikolojik faktör) yönetilmesini de içerir.

Erektil disfonksiyon ve kardiyovasküler risk bağlantısı​

Erektil disfonksiyonun endotelyal disfonksiyona bağlı vasküler bozukluklar açısından güçlü bir gösterge olabileceği son yıllarda sıkça vurgulanır. Penisteki küçük arterler (1-2 mm çapında) koroner arterlerden bile daha dar çaplı olduğundan, aterosklerotik plakların veya endotel hasarının erken yansıması ED şeklinde görülebilir. Bazı araştırmalar, ED tanısı konan erkeklerin 3-5 yıl içinde kardiyovasküler olay (miyokard enfarktüsü, inme) geçirme riskinin normal popülasyona göre yükseldiğini göstermiştir. Dolayısıyla ED, vasküler incelemenin yapılması için bir alarm işareti sayılır. Diyabet, hipertansiyon, dislipidemi, obezite gibi risk faktörleriyle ED arasındaki yakın korelasyon, hekimlerin ED olgularını kardiyovasküler açıdan da değerlendirmesi gerektiğini belirtir.

Beta-bloker gibi antihipertansif ilaçlar ED’yi tetikleyebilir ancak tansiyon kontrolünün de ED yönetiminde önemi göz ardı edilemez. Statinler, endotel fonksiyonunu iyileştirme potansiyeliyle ED üzerinde kısmi olumlu etki gösterebilir. Bu bakış açısında, ED ve kardiyovasküler risk takibi birlikte yapılır, glikoz ve lipid profili, tansiyon ölçümleri, EKG ve eko gibi testler planlanabilir.

Cinsel sağlık perspektifi ve koruyucu yaklaşımlar​

Erektil disfonksiyon, yalnızca cinsel performans eksikliği veya “erkeklik” imajı çerçevesinde değil, genel sağlık ve yaşam kalitesi bakımından ele alınmalıdır. Cinsel sağlık, bedensel ve ruhsal iyilik halinin bir parçasıdır. ED’nin erken tanı ve tedavisi, hastaların çift ilişkisini, öz güvenini ve psikososyal durumunu olumlu yönde etkiler. Bu nedenle koruyucu stratejiler önem taşır:
• Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve kilo kontrolü, ED riskini azaltır.
• Sigara ve aşırı alkol alışkanlığının bırakılması, penil damarların ve sistemik damarların esenliğini destekler.
• Kan basıncı ve kan lipit düzeylerini normal aralıkta tutmak, endotel fonksiyonunu korur.
• Stres yönetimi ve psikolojik destek, performans kaygısını ve ikincil psikojenik etkileri hafifletir.
• Belirli aralıklarla prostat, testis ve ürolojik muayene, cinsel fonksiyon bozukluklarının erken saptanmasına olanak verir. Özellikle 40 yaş üstü erkeklerde düzenli tarama programları (PSA testleri vb.) prostat patolojilerini de kapsar.

Erektil disfonksiyon, tedavisi mümkün bir durum olmakla birlikte, hastaların toplumsal kültür ve damgalama nedeniyle hekime başvurmaktan çekinmesi veya utanması sıklıkla gözlenir. Bu tabuyu yıkmak amacıyla cinsel eğitim ve bilinçlendirme programları, üroloji kliniklerinde danışmanlık hizmetleri yürütülmektedir. Partner iletişiminin geliştirilmesi, gerekirse çift terapisine yönlendirilmesi de ED rehabilitasyonunda belirleyici hale gelebilir.

Son teknolojik gelişmeler ve olası gelecek senaryoları​

Farmakolojik anlamda PDE5 inhibitörlerinin keşfi, ED yönetiminde devrim yaratmış olsa da yeni moleküller, daha uzun etkili ya da daha az yan etkili formülasyonlar geliştirilmektedir. Ayrıca intrakavernöz enjeksiyonların yerini alabilecek topikal ajanlar veya safer inhalasyon sistemleri üzerinde araştırmalar vardır. Platelet-rich plasma (PRP) ve kök hücre uygulamaları, penil doku rejenerasyonu ve nörovasküler iyileşme açısından deneysel çalışmalara konu edilir. Düşük yoğunluklu şok dalga tedavisi (LI-ESWT), mikrodamar oluşumunu uyararak ereksiyon kalitesini artırmayı hedefleyen noninvaziv bir yöntem olarak bazı vakalarda kullanılmaya başlanmıştır.

Cerrahi kanatta, penil protez teknolojileri daha ergonomik ve doğal görünümlü tasarımlarla geliştirilmektedir. Minimal invaziv implant yerleştirme yaklaşımları, ameliyat sonrası konforu ve iyileşme hızını artırır. Yapay zeka tabanlı uygulamalar, glikoz takibi, tansiyon ölçümleri ve cinsel davranış formlarından elde edilen verilerle ED risk puanlaması yapabilir. Bu sayede bireysel erken müdahale stratejileri geliştirilebilir. Bunların klinik rutine girmesi, ek araştırmalar ve regülasyon onayları gerektirse de potansiyel umut vermektedir.

Tüm bu yeniliklerin yanı sıra, ED tedavisinde “kişiselleştirilmiş tıp” anlayışı önem kazanmaktadır. Hastanın hormon profili, genetik yatkınlığı, psikolojik durumu ve ek hastalıkları incelenerek en uygun tedavi modalitesi ve ilaç dozu seçilebilir. Biyobelirteçler, bir hastanın PDE5 inhibitörlerine mi, androjen replasmanına mı, yoksa cerrahiye mi daha iyi yanıt vereceğini öngörmede yol gösterebilir. Klinik araştırmalar, immunoterapi veya gen terapisi gibi frontier alanlarda da çığır açıcı sonuçlar elde etmeyi hedefler.

Çok yönlü yönetim ve sonuçların iyileştirilmesi​

Erektil disfonksiyon, erkek cinsel sağlığının önemli bir parçası olup, fiziksel ve psikolojik unsurların kesiştiği karmaşık bir olgudur. Organik kökenli ED vakalarında temel sorun vasküler, nörolojik, hormonal veya yapısal olabilirken, psikojenik vakalarda kaygı, stres veya partner ilişkisi bozuklukları ön plandadır. Tipik olarak karma nedenler mevcuttur. Bu tablo, sadece farmakolojik tedaviyle değil, bütüncül bir yaklaşımla (yaşam tarzı değişikliği, psikoterapi, cerrahi, rehabilitasyon) çözülebilir. Özellikle metabolik ve kardiyovasküler risk faktörlerinin kontrolü, ED’yi hafifletmek veya önlemek için kritik bir adım oluşturmaktadır.

Dünya genelinde popülasyonun yaşlanması, obezite salgını, diyabet ve hipertansiyon sıklığı, ED’nin gelecekte daha yaygın görülmesine yol açabilir. Ancak PDE5 inhibitörleri, ürolojik ve endovasküler gelişmeler, cerrahi implantlar ve destek terapileri bu ihtimale karşı daha etkili çözümler sunar. Sağlık profesyonellerinin ED’yi basit bir cinsel şikâyet şeklinde görmeyip, sistemik ve kompleks bir bozukluk olarak ele alması; kapsamlı bir anamnez, detaylı fizik muayene, laboratuvar analizleri ve hasta-eş danışmanlığını içeren teşhis-tedavi süreci sağlamalıdır.

Aynı zamanda, cinsel sağlık eğitimi ve toplumsal farkındalığın artması, erkeklerin utanma veya dışlanma korkusu olmadan yardım aramasına olanak tanır. ED, tedavi edilebilir, yönetilebilir bir patolojidir. Zamanında müdahaleyle hem cinsel işlevi hem de psikososyal refahı iyileştirmek ve ciddi kardiyovasküler komplikasyonları önceden tespit etmek mümkündür. Hekimlerin, çiftlerin ve toplumun iş birliğiyle erektil disfonksiyon, erkek sağlığının temel bir öğesi olarak gerekli ilgiyi görmeli; kanıta dayalı ve hasta odaklı yaklaşımlarla tedavi edilmelidir.