Çene Eklemi Rahatsızlıkları (TME)​

Çene eklemi rahatsızlıkları, tıp literatüründe temporomandibular eklem (TME) hastalıkları olarak anılan ve ağız, diş ve çene cerrahisi pratiğinde önemli bir yer tutan bir grup klinik tabloyu kapsar. Bu eklem, çene hareketlerinin sağlıklı şekilde gerçekleşmesini sağlar ve konuşma, çiğneme, yutkunma gibi fonksiyonlar için kritik öneme sahiptir. Eklemin karmaşık anatomik ve fonksiyonel yapısı nedeniyle farklı etyolojik faktörlere bağlı olarak çeşitli klinik rahatsızlıklar gelişebilir. Çene eklemi rahatsızlıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları, stres, travmalar ve oklüzal bozukluklar gibi pek çok değişkenden etkilenir. Ağrı, çene hareket açıklığında azalma, çene ekleminden gelen sesler ve çiğneme bozuklukları gibi semptomlarla kendini gösteren bu rahatsızlık grubu, multidisipliner yaklaşımı gerektirir. Bu metin kapsamında TME’nin anatomik ve biyomekanik özellikleri, etyolojik faktörleri, patogenezi, klinik semptomları, tanı yöntemleri ve tedavi yaklaşımları üzerinde kapsamlı bir değerlendirme sunulacaktır.

Tanım ve Anatomik Yapı​

Temporomandibular eklem, mandibula kondili ile temporal kemiğin mandibular fossa (glenoid fossa) ve eklem tüberkülü arasındaki eklem yüzlerinden oluşan, vücuttaki en karmaşık eklemlerden biridir. Disk, kapsül ve yardımcı bağ dokularıyla birlikte hem menteşe hem de kayma hareketleri yapma özelliğine sahiptir. Üst eklem bölmesi, glenoid fossa ile eklem diskinin üst yüzeyi arasındaki kayma hareketlerine sahne olurken, alt eklem bölmesi mandibula kondili ile disk arasında daha çok rotasyon hareketinin gerçekleştiği bir alandır.
Eklem diski, fibrokartilajinöz bir yapı olup kan damarı ve sinir ağından yoksun olmasıyla dikkat çeker. Orta bölümü ince, çevre kısımları daha kalındır ve ideal koşullarda kondil ile temporal kemik arasındaki temas ve basıncı absorbe eder. Diskin arka bölümü retrodiscal dokular tarafından desteklenir. Bu dokuların içindeki vasküler ve sinirsel yapılar nedeniyle travma veya enflamasyon durumunda ağrı ve ödem meydana gelebilir.
Eklem kapsülü, eklemi saran ve eklem içi sıvının korunmasını sağlayan fibröz bir yapıya sahiptir. Kapsülün yan ve medial kısımlarından temporomandibular bağlar, stilomandibular bağ ve sfenomandibular bağ gibi yapılar geçer. Bu bağlar eklemin stabilitesini ve sınırlandırılmış hareketlerini korumak için önemli roller üstlenir.
Çene ekleminin ana sinirsel innervasyonu, trigeminal sinirin (n. V) üçüncü dalı olan mandibular sinirin aurikulotemporal, masseterik ve temporobukkal dalları ile sağlanır. Kas innervasyonu da büyük ölçüde bu sinir dalları aracılığıyla gerçekleşir. Kan dolaşımı, eksternal karotis arterin dalları olan süperficial temporal arter ve maksiller arter tarafından sağlanır. Venöz drenaj ise pterygoid pleksus, retromandibular ven ve onların dallarıyla gerçekleşir.

Epidemiyolojik Özellikler​

TME rahatsızlıkları, popülasyonun hatırı sayılır bir kısmını etkileyen ve sıklıkla kadınlarda daha fazla görülen klinik tablolardır. Bu yüksek insidansın hormonal faktörler, stres düzeyleri ve toplumsal rollerle ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Puberte dönemi ile başlayan, 20’li ve 40’lı yaşlar arasında zirve yapabilen şikayetler zaman zaman asemptomatik kalabilir. Buna karşın semptomatik hale geldiğinde şiddetli ağrı, fonksiyon kaybı ve yaşam kalitesinde belirgin azalma gibi sonuçlara neden olur.
Toplumda hafif düzeyde çene eklemi sesleri veya dönemsel ağrılar yaygın olabildiği için TME rahatsızlıklarının gerçek sıklığını belirlemek zordur. Geniş örneklemli çalışmalarda, populasyonun önemli bir yüzdesinin en az bir kez TME kaynaklı bir semptoma maruz kaldığı rapor edilmiştir. Ağrı şikayetleri, çiğneme kaslarının aşırı kullanımı veya stres kaynaklı diş sıkma (bruksizm) gibi alışkanlıklar nedeniyle özellikle modern yaşamın yoğun stres faktörleriyle de artış gösterebilir.

Etiyoloji ve Patogenez​

TME rahatsızlıklarının etyolojisi karmaşıktır ve çoğu zaman tek bir nedene bağlanamaz. Farklı faktörlerin etkileşimiyle patogenez şekillenir. Altta yatan mekanizmaların anlaşılması, hem korunma hem de tedavide en uygun yaklaşımın belirlenmesinde kilit rol oynar.
TME’nin patogenezinde, travmatik faktörler önemli yer tutar. Çene bölgesine alınan direkt darbeler, trafik kazaları, düşmeler ya da spor yaralanmaları sonucu eklemde yumuşak doku zedelenmeleri, disk yer değiştirmeleri ve kondilde mikrofraktürler gözlenebilir. Bunun dışında uzun süreli mikrotravmalar da (örneğin bruksizm) eklem diskine ve bağ dokularına zamanla hasar verir.
Oklüzal problemler de TME üzerinde baskı oluşturarak eklem içi dengeleri bozabilir. Özellikle arka diş desteğinin azalması, çiğneme kuvvetlerinin ön kısımlara doğru kaymasına ve kondil-disk yerleşiminde uyumsuzluğa yol açabilir. Bu durum zamanla eklemde enflamasyona veya disk dislokasyonuna gidebilir.
Psikolojik stres, kaslarda gerilme ve diş sıkma (clenching) veya gıcırdatma (bruksizm) alışkanlıklarını tetikleyerek TME rahatsızlıklarında başlıca etyolojik faktörler arasında yerini alır. Stres yönetiminin yetersiz olduğu bireylerde uyku bozuklukları ve masseter, temporalis gibi çiğneme kaslarının aşırı aktivitesi gözlenir. Zamanla kas spazmları ve eklem yüzeylerinde dejeneratif değişiklikler görülür.
Hormonal faktörlerin, özellikle östrojenin TME üzerindeki etkileri araştırmalarla desteklenmektedir. Östrojen reseptörlerinin eklemde ve disk dokusunda bulunması, kadınlarda ağrı eşiği, inflamasyon yanıtı ve dokuların iyileşme süreçleri üzerinde etkili olabilir. Bu nedenle hormonal dalgalanmalar TME semptomlarının ortaya çıkışını ya da şiddetini etkileyebilir.
Genetik yatkınlık da bu rahatsızlıkların patogenezinde önemli bir etken olarak ele alınır. Bazı bireylerde kolajen yapısındaki bozukluklar veya bağ doku hastalıkları (hipermobilite sendromları) eklem dokularını zayıf kılar. Bu tür bireylerde minimal travma veya ufak bir oklüzal problem bile ciddi disk yer değiştirmelerine ya da dejeneratif eklem hastalıklarına yol açabilir.

Klinik Bulgular ve Sınıflandırma​

TME rahatsızlıkları çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Literatürde Amerikan Temporomandibular Birliği (AAOP) ve Uluslararası Baş Ağrısı Birliği (IHS) gibi kurumların farklı sınıflandırma sistemleri bulunur. Genel hatlarıyla çiğneme kaslarını etkileyen miyojenik rahatsızlıklar, eklem içinde disk veya diğer yapıların problemli olduğu artrojenik rahatsızlıklar ve karma tip rahatsızlıklar olarak ayrılabilir.
Miyojenik rahatsızlıklarda sıklıkla kas kaynaklı ağrı ön plandadır. Masseter, temporalis veya pterygoid kaslardaki hassasiyet, çene hareketi sırasında ağrı, çene yorgunluğu ve zaman zaman baş-boyun ağrısı tabloya eşlik edebilir. Bu tip hastalarda genelde diş sıkma ve gıcırdatma gibi alışkanlıklar saptanır.
Artrojenik TME rahatsızlıklarında en sık rastlanan patoloji disk yer değiştirmesidir. Diskin öne doğru yer değiştirmesi (anterior disk dislokasyonu), eklem hareketleri sırasında klik veya krepitasyon benzeri sesler, ağrı ve çene kilitlenmesi olarak tanımlanan açıp kapama güçlüğüne neden olabilir. Yer değiştirmeler, redüksiyonlu veya redüksiyonsuz olabilir. Redüksiyonlu tipte, çene açıldığında disk yerine döner ve klik sesi duyulur. Redüksiyonsuz tipte ise disk dönemez ve çene hareket açıklığında ciddi kısıtlılık gözlenir.
Dejeneratif eklem hastalıkları (osteoartrit gibi) daha ileri yaşlarda veya kronik mikrotravmaya maruz kalan eklemlerde görülür. Bu hastalarda eklem yüzeyinde kıkırdak kaybı, kemik düzensizlikleri ve osteofit oluşumları olabilir. Hareket sırasında krepitasyon sesi, ağrı ve sertlik dikkat çeker.
TME rahatsızlıklarında en yaygın belirti ağrıdır. Ağrı eklem bölgesinde lokalize olabileceği gibi kulağa, şakaklara, boyun ve dişlere de yansıyabilir. Çene hareketlerinde kısıtlanma, eklemde ses, çiğneme güçlüğü, çiğneme kaslarında spazm ve yorgunluk diğer önemli semptomlardır. Bazı vakalarda çene deviasyonu veya çiğneme sırasında kayma hareketleri de fark edilir.
Klinik pratikte, hastaların öz geçmişi ve anamnezi ayrıntılı şekilde alınarak rahatsızlığın ne zaman başladığı, hangi tetikleyici faktörlerin olduğu, diş sıkma veya gıcırdatma gibi alışkanlıkların varlığı, sistemik hastalıkların olup olmadığı, stres faktörleri gibi veriler değerlendirilir. Eklem muayenesinde, çene hareket açıklığı ve hareket paterni gözlenir. Palpasyonla ağrılı veya hassas noktalar belirlenir. Klinik muayene, tanı sürecinde önemli ancak tek başına yeterli olmayan bir aşamadır.

Tanı Yöntemleri​

TME rahatsızlıklarının tanısında radyolojik görüntüleme önemli bir yer tutar. Konvansiyonel radyografiler (Panoramik radyografi, transkraniyal, transmaksiller görüntüler) eklem ve kondil yapıları hakkında genel bir fikir verse de eklem diskini değerlendirmek için yeterli değildir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), disk, bağlar ve yumuşak doku yapılarını detaylı şekilde görselleştirebildiği için TME patolojilerinde altın standart olarak kabul edilir. Disk yer değişikliklerinin hangi yönde ve ne kadar olduğu, eklem içi effüzyon, enflamasyon, eklem kapsülü kalınlaşmaları gibi yumuşak doku değişikliklerini tespit etmede yüksek tanısal değere sahiptir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT), kemik yapıyı detaylı inceleme avantajı sunar. Dejeneratif kemik değişiklikleri, osteofit oluşumu, kondil morfolojisinde bozulmalar ve travma sonrası oluşabilecek fraktürlerin değerlendirilmesinde yararlıdır. Özellikle konik ışınlı BT (CBCT) teknolojisiyle daha düşük radyasyon dozunda yüksek çözünürlüklü görüntüler elde edilebilir.
Eklem artrografisi, eklem diskini ve hareketini gerçek zamanlı olarak değerlendirmek amacıyla kullanılan eski ama bazı vakalarda halen yardımcı olabilen bir yöntemdir. Eklem içine radyo-opak madde enjekte edilerek disk pozisyonu radyografik olarak izlenir. Günümüzde MRG teknolojisindeki gelişmelerle birlikte daha az tercih edilir hale gelmiştir.
Klinik ve radyolojik incelemelere ek olarak ultrasonografi, eklem ses analizleri ve çiğneme kaslarının elektromiyografik (EMG) değerlendirmeleri de yapılabilir. Ultrason, özellikle anterior disk dislokasyonunu saptamada yardımcı olabilir. EMG çalışmaları ise çiğneme kaslarının aktif ve istirahat hallerindeki fonksiyonel durumunu analiz etmek için kullanılır.
Tanı koyarken multidisipliner iş birliği de önemlidir. Hastanın genel sağlık durumu, sistemik hastalıkları, psikolojik faktörleri ve ağız-diş sağlığı ile ilgili problemleri değerlendirmede diş hekimi, ağız çene cerrahı, fizyoterapist, psikolog veya psikiyatrist gibi farklı disiplinlerden uzmanların ortak yaklaşımı daha başarılı sonuçlar doğurur.

Tedavi Yaklaşımları​

TME rahatsızlıklarının tedavisi konservatif uygulamalardan cerrahi girişimlere kadar uzanan geniş bir yelpazeye sahiptir. Tedavi seçimi, hastanın semptomlarının şiddetine, patolojinin tipine, altta yatan etyolojik faktörlere ve hastanın genel durumuna göre belirlenir.
Koruyucu ve konservatif yaklaşımlar sıklıkla ilk basamak tedavi olarak uygulanır. Özellikle miyojenik TME ağrılarında veya disk yer değiştirmesi erken dönem vakalarda, konservatif yöntemler yüz güldürücü sonuçlar verebilir. Hastaya çene istirahati sağlamak, yumuşak beslenme programı uygulamak ve aşırı çiğneme gerektiren sakız çiğneme veya sert gıdalardan kaçınmak önerilir. Isı veya buz uygulamaları, ağrılı kas bölgelerine yapılabilen yüzeysel masajlar, hafif germe egzersizleri ve fizik tedavi yöntemleri kas gerginliğini azaltarak ağrıyı hafifletir.
Diş hekimliğindeki en yaygın konservatif tedavi yöntemlerinden biri oklüzal splint uygulamalarıdır. Oklüzal splintler, genellikle şeffaf akrilik materyallerden yapılan ve üst veya alt diş kavsine takılan apareylerdir. Amaç, alt çene ve üst çene arasında ideal bir ilişkiyi destekleyerek eklemin rahatlamasını ve kasların dinlendirilmesini sağlamaktır. Bruksizmi kontrol altına almak, çene eklemine binen aşırı yükleri azaltmak ve diş yüzeylerini korumak da oklüzal splintlerin başlıca amaçları arasındadır.
Farmakolojik tedaviler, ağrının şiddetini kontrol altına almak ve enflamasyonu azaltmak için kullanılabilir. Nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAID’ler), kas gevşeticiler ve bazı vakalarda düşük doz trisiklik antidepresanlar bu amaçla reçete edilebilir. Trisiklik antidepresanlar, nöropatik ağrı mekanizmalarını düzenlemenin yanı sıra uyku kalitesini artırarak bruksizm ataklarının sıklığını azaltmaya yardımcı olabilir.
Eklem içi enjeksiyonlar da konservatif yöntemlerin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Eklem içine steroid enjeksiyonu, intraartiküler enflamasyonun kontrol altına alınmasında etkilidir. Hyaluronik asit enjeksiyonları ise eklem sıvısı kalitesini iyileştirebilir, eklem yüzeyleri arasındaki sürtünmeyi azaltabilir ve kıkırdak dokusunun iyileşme kapasitesini destekleyebilir. Yine botulinum toksini (Botoks) enjeksiyonları, çiğneme kaslarının aşırı aktivitesini kontrol altına almak amacıyla bazı vakalarda kullanılmaktadır.
Daha dirençli veya eklem içi yapısal bozuklukların belirgin olduğu vakalarda cerrahi yaklaşımlar gündeme gelebilir. Artrosentez, artroskopi ve açık cerrahi uygulamalar, disk yer değiştirmelerinin düzeltilmesi, yırtık veya dejeneratif disk bölümlerinin temizlenmesi, eklem yüzeylerinin rehabilitasyonu gibi işlemleri içerir. Cerrahi kararını verirken hastanın eklemdeki patolojisinin derecesi, disk kondisyonu, kemik yapıdaki deformiteler ve konservatif yöntemlerden alınan yanıt dikkate alınır.

Çene Eklemi Artroskopisi ve Cerrahi Uygulamalar​

Artroskopi, minimal invaziv bir yöntem olup eklem içini doğrudan görüntüleme ve aynı anda cerrahi müdahale yapabilme imkanı tanır. Eklem içine küçük bir kamera (artroskop) yardımıyla girilerek lezyonun yeri, boyutu ve karakteri gözlemlenebilir. Bunun yanı sıra disk redüksiyonu, adezyonların temizlenmesi, eklem içi yıkama (lavaj) ve antiinflamatuvar ilaçların doğrudan uygulanması gibi işlemler yapılır.
Artrosentez, eklem içine genellikle iki iğne yardımıyla girilerek serum fizyolojik veya benzeri solüsyonlar ile eklem içi yıkama yöntemidir. Bu basit prosedür, eklemde sıkışmış olabilecek disk veya doku parçacıklarının giderilmesi, inflamatuvar ortamın temizlenmesi ve eklem sıvısının kalitesinin artırılması için etkilidir. Gerektiğinde eklem içine steroid veya hyaluronik asit enjeksiyonu ek olarak uygulanabilir.
Açık cerrahi, konservatif yaklaşımlar ve artroskopik işlemler yetersiz kaldığında veya eklemde ileri derecede yapısal bozuklukların varlığında tercih edilen bir seçenektir. Disk repozisyonu, diskektomi, kondilektomi, kondil rekonstrüksiyonu veya total eklem protezi gibi farklı cerrahi prosedürler söz konusu olabilir. Diskin aşırı derecede bozulduğu veya yırtıldığı durumlarda diskektomi ve yerine başka bir dokudan greft yerleştirme veya sentetik materyal kullanma seçenekleri gündeme gelebilir.
Total eklem protezi, TME’nin ileri derecede dejeneratif hastalıklarında ya da travmatik kayıplarda son çare olarak başvurulan major bir cerrahi yaklaşımdır. Bu prosedürde temporal kemiğe ve mandibular kondile vidalarla tutturulan titanyum tabanlı protez komponentleri kullanılır. Bu uygulama ciddi komplikasyon riskleri, uzun iyileşme süreci ve yüksek maliyet gibi faktörlerden dolayı sınırlı vakada değerlendirilir.

Güncel Araştırmalar ve Gelecekteki Yaklaşımlar​

TME rahatsızlıklarının anlaşılması ve yönetimi üzerine yapılan araştırmalar devam etmektedir. Özellikle moleküler biyoloji ve rejeneratif tıp alanındaki gelişmeler, gelecekte daha kesin ve hedefe yönelik tedavi seçeneklerinin ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Eklem kıkırdağı ve disk dokusunun rejenerasyonunu hedefleyen kök hücre tedavileri ve doku mühendisliği uygulamaları, laboratuvar ve hayvan çalışmaları düzeyinde umut vaat eder.
Hücresel tedavilerle kombine biyomateryaller, eklem içi doku onarımını hızlandırmak için gündeme gelmektedir. Platelet açısından zengin plazma (PRP) uygulamaları, büyüme faktörleri açısından zengin doğal bir kaynak sunarak eklem içi iyileşmeyi artırabilir. PRP’nin TME rahatsızlıklarında ağrı ve fonksiyon iyileşmesi üzerindeki etkileriyle ilgili çeşitli klinik araştırmalar yapılmış ve bir kısmı olumlu sonuçlar bildirmiştir.
İleri görüntüleme yöntemleri ve üç boyutlu modelleme teknikleri, TME anatomisini ve bireysel farklılıkları daha iyi anlamaya yardımcı olmaktadır. Özellikle dijital planlama yazılımları, cerrahi öncesi eklem yapısının ayrıntılı analizine izin vererek hasta bazlı yaklaşımların geliştirilmesini sağlar. Üç boyutlu yazıcı teknolojileri ile hastaya özgü eklem protez ve splint tasarımları, yüksek uyum ve daha iyi fonksiyonel sonuçlar elde etmeyi hedefler.
Nörofizyolojik yaklaşımlar ve ağrı kontrol mekanizmalarının daha iyi anlaşılması da önem kazanır. Kronik ağrı mekanizmalarında rol oynayan nöropeptitler, merkezi sinir sistemi yapı taşlarının düzenlenmesi ve beyin görüntüleme çalışmaları, TME ağrılarının klinik yönetiminde yeni ufuklar açabilir. Özellikle kronikleşmiş ağrının yönetiminde kognitif davranış terapileri, gevşeme teknikleri ve biyolojik geri bildirim yöntemleri gibi psikolojik ve davranışsal tedavi yaklaşımları da entegre bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır.
Bütüncül yaklaşımlar, TME problemlerinde giderek daha fazla kabul görmektedir. Postür analizi, boyun ve omurga hizalaması, diş hekimliği prosedürleri, psikolojik destek, stres yönetimi ve beslenme tavsiyeleri bir arada ele alınarak daha etkin sonuçlar elde edilebilir. Özellikle kronik vakalarda ilaç veya cerrahi tedaviden ziyade yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli takip gereksinimi önem taşır.
Gelecek yıllarda genetik testlerin daha yaygın kullanımıyla birlikte TME rahatsızlıklarına yatkınlığı artıran genetik varyasyonlar hakkında bilgi artacak ve bu sayede kişiselleştirilmiş tedaviler planlanabilecektir. Kemik ve kıkırdak dokusunun sentezi ve dejenerasyonuyla ilgili genlerin analiz edilmesi, uzun vadede koruyucu hekimlik açısından değerli bilgileri ortaya çıkarabilir. Elde edilen bilgiler, aile öyküsü veya genetik yatkınlığı olan bireylerde erken dönemde önleyici stratejilerin uygulanmasını mümkün kılabilir.

Çene eklemi rahatsızlıkları, ağız, diş ve çene cerrahisi başta olmak üzere diş hekimliğinin farklı disiplinlerini ilgilendiren ve hasta yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir konudur. Başarılı bir tedavi için hastanın multidisipliner değerlendirmesi, altta yatan faktörlerin tespiti, doğru tanı ve uygun tedavi yöntemlerinin seçimi önemlidir. Konservatif yaklaşımlar genellikle ilk tercih olmakla birlikte, bazı dirençli vakalarda cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelebilir. Güncel ve gelecekteki araştırmalar, çene eklemi patolojilerinde daha etkili ve minimal invaziv tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine odaklanmıştır. Bu sayede TME rahatsızlığı olan hastaların ağrı kontrolü ve fonksiyonel rehabilitasyonunda daha başarılı sonuçlar elde etmek mümkün olabilir.

Etkin bir tedavi ve önlem süreci için hastaların bilinçlendirilmesi, erken dönemde hekime başvurmaları ve koruyucu önlemlere dikkat etmeleri önem taşır. Stres yönetimi, doğru postür, düzenli diş kontrolleri, oklüzal dengelerin korunması ve gerekirse splint kullanımı gibi yaklaşımlar, TME üzerinde oluşan gereksiz yükleri azaltarak ilerleyen dönemlerde daha karmaşık problemlerin gelişmesini engeller. Çene eklemi rahatsızlıklarının multidisipliner ve ileri teknolojik yöntemlerle etkin bir şekilde tedavisi, hastaların günlük yaşamlarındaki konforu yükseltir ve çiğneme, konuşma ve diğer fonksiyonlarını daha kaliteli biçimde yerine getirmelerine olanak tanır.

Cerrahi yaklaşımlar ve ileri tedavi modaliteleri daima gündemde olsa da, koruyucu ve konservatif yaklaşımlar her zaman ilk basamak olarak değerlendirilmeli, hastanın yaşam tarzı, alışkanlıkları ve mevcut sistemik faktörleri dikkate alınarak kişiselleştirilmiş bir tedavi planlaması yapılmalıdır. Multidisipliner bir bakış açısı sayesinde TME patolojilerinin altında yatan nedenlere daha kapsamlı bir müdahale mümkün hale gelir. Bu yaklaşım, hem cerrahi komplikasyon ihtimalini düşürür hem de uzun vadeli tedavi başarısını artırır.

Her ne kadar TME rahatsızlıkları karmaşık bir yapıya sahip olsa da gelecekteki teknolojik ve bilimsel ilerlemeler, daha iyi tanı, daha hedefe yönelik tedavi ve nihayetinde daha mutlu hasta sonuçları doğuracaktır. Özellikle rejeneratif tıp, genetik ve dijital teknoloji alanlarındaki yenilikler, çene eklemi alanında devrim niteliğinde uygulamaların habercisi olabilir. Bu durum hem klinisyenlere hem de hastalara umut vadeden bir perspektif sunmaktadır.